Siegfried

Ed Spanjaard
Orkest van het Oosten
Date/Location
1 October 2011
Nationaal Muziekkwartier Enschede
Recording Type
  live   studio
  live compilation   live and studio
Cast
Siegfried Mati Turi
Mime Adrian Thomson
Wotan Harry Peeters
Alberich Nicholas Folwell
Fafner Mika Kares
Erda Ceri Williams
Brünnhilde Judith Németh
Waldvogel Machteld Baumans
Stage director Anthony McDonald
Set designer Anthony McDonald
TV director Lucas van Woerkum
Gallery
Reviews
trouw.nl

Magistrale ‘Siegfried’ van Spanjaard

Aan het applaus in Enschede leek geen einde te komen. Door het dolle waren de premièregangers die op zondag van twee uur ‘s middags tot half acht ‘s avonds hun oren en ogen hadden gelaafd aan een in alle opzichten magistrale uitvoering van Wagners ‘Siegfried’.

De Nationale Reisopera toont lef door met opgeheven hoofd de in 2009 begonnen opbouw van het vierdelige ‘Der Ring des Nibelungen’ van Wagner op hoog niveau voort te zetten. Dat ze in Enschede nog zoveel energie en doorzettingsvermogen kunnen opbrengen – staatssecretaris Zijlstra reduceert het volwaardige operagezelschap vanaf 2013 tot een miezerige productiekern – is bewonderenswaardig. ‘Lachender Tod’ zei een woordvoerder over die houding van de Reisopera. Het zijn de laatste woorden in ‘Siegfried’.

Het is alsof het gezelschap zijn bestaansrecht dubbel wilde onderstrepen door met zo’n onnavolgbaar goede enscenering van het moeilijkste deel van de ‘Ring’ op de proppen te komen. Als primus inter pares komt dirigent Ed Spanjaard veruit alle lof toe. Wat hij met het ontketende Orkest van het Oosten voor elkaar kreeg, daar zal menig internationaal operahuis met jaloezie naar kijken. Al vanaf de eerste tonen ontvouwde zich in die grote orkestbak een muzikaal wonder, dat zich amper laat beschrijven. Wat een laaiend begin van de derde akte en wat een liefde in het voorspel tot de laatste scène! Een meesterorkest geleid door een meesterdirigent leverde als vanzelf een meesterlijke voorstelling op, eentje die lang zal nadenderen.

Ondertussen gaat regisseur Antony McDonald (tevens decors en kostuums) inventief en aanstekelijk door met het ontmythologiseren van het epische goden- en mensendrama. Wotan is bij hem haast een blije boswachter in knickerbocker die bij zijn bezoeken aan de smidse van Nibelung Mime en het boudoir van oermoeder Erda netjes zijn lange jas en hoed aan een haakje hangt. In dat boudoir bewaart Erda (een geweldig zingende Ceri Williams) de liefdesbrieven van de oppergod en heeft ze fotootjes van haar dochter Brünnhilde in de kapspiegel gestoken.

Geweldig ook de kinderwagens, verwijzend naar al die geslachten die haast lukraak verwekt en opgevoed worden, maar die uiteindelijk niets dan onheil brengen.

In McDonalds heerlijk kneuterige door een schemerlamp beschenen wereldje liepen een paar dijken van strotten rond. De Estse tenor Mati Turi zong de killing titelrol voor het eerst en deed dat met schijnbaar gemak. Tot aan het moordende einde behield hij zijn klaroengeluid dat alleen wat dunner en zachter in de hoogste regionen werd. Hij wist zelfs ontroerende halftonen te produceren. Een ontdekking.

Harry Peeters vervolgde zijn succesvolle interpretatie van Wotan met vooral in de confrontatie met zijn kleinzoon Siegfried groots resultaat. Judith Németh (Brünnhilde) werd fantastisch wakker en ontroerde in haar angst voor haar verloren godenstatus. Adrian Thompson maakte van de vieze dwerg Mime in spel en stem een prachtig weerzinwekkend figuur, half vrouwelijk, half mannelijk. Ook al een roldebuut. Hulde.

PETER VAN DER LINT | 27 september 2011

operamagazine.nl

Siegfried: Antony en Ed did it again!

Gisteren ging bij de Nationale Reisopera het derde deel van Der Ring des Nibelungen in première. Ook dat deel, Siegfried, is alleen in het Nationaal Muziekkwartier in Enschede te zien. En er is wederom alle reden om naar het oosten af te reizen, want ook deze keer leveren regisseur, dirigent en solisten een buitengewone prestatie.

Het werkte met Das Rheingold, het werkte bij Die Walküre, en de vraag was: zou het ook in Siegfried werken? De combinatie van regisseur/vormgever Antony McDonald met dirigent Ed Spanjaard en de andere leden van het vaste creatieve team heeft Siegfried onder handen genomen en het resultaat mag er zijn. De kleuren van McDonald, de glans van Spanjaard en de kwaliteit van de solisten bleven ruim vijf uur lang fier overeind. Hoofdfiguur Siegfried had het daarbij het zwaarste, met een veeleisend einde aan een lange voorstelling.

Het derde deel van de Ringcyclus is niet het makkelijkste. Een eerste akte die betrekkelijk statisch is, een middendeel kleurrijk en vol actie en een slotdeel waarbij Siegfried en Brünnhilde veel woorden nodig hebben om elkaar te ontdekken. En dan bevat het laatste deel ook nog twee dramatische kernmomenten: Wotan verliest zijn speer en Brünnhilde wordt mens.

In het eerste deel zien we Mime, die Siegfried heeft opgevoed, in zijn loodsachtige woning in het woud. Het decor is in een jaren ’50-stijl. Ook een vintage houten strijkplank behoort tot het tweepersoonshuishouden. Mime strijkt fanatiek het degelijke Jaeger-ondergoed van de heren, maar er zit ook een frivool niemendalletje van roze zijde tussen. Een vette knipoog naar de fetish-voorkeur van Wagner voor dat materiaal.

De sfeer in huize Mime is gespannen. Siegfried wil weten wat zijn afkomst is, begint zichzelf te ontdekken en heeft vragen aan Mime. Tenor Adrian Thompson, die Mime ook deed in Das Rheingold, zet een mies mannetje neer. Hij spuugt een beetje bij zijn Duitse medeklinkers en zijn haar is raar – half mannelijk en half vrouwelijk – als symbool van zijn gecombineerde moeder- en vaderrol. Onder die buitenkant is het zing- en speelplezier van Thompson voelbaar.

Siegfried is het roldebuut van de Estlandse tenor Mati Turi. Hij heeft de taak om vijf uur lang spontaan en verbaasd te zijn en erg veel te zingen. Consequent speelt hij een onschuldige, ontdekkende puber. Af en toe hoor je dat er onder zijn stem geen betonnen bodemplaat zit. Zijn Siegfried is een fractie ouder, breder en Tiroler dan ik optimaal zou vinden, maar hij verdient grote bewondering voor de manier waarop hij de hoofdrol zingt. Hij stáát er ook als hij aan het eind een veeleisend duet moet zingen met Brünnhilde, die dan net wakker is.

Na de lange beginscène met de twee tenoren is de sopraan van Machteld Baumans een heerlijke afwisseling. Haar Waldvogel zingt en beweegt sierlijk, de zang geheel op eigen kracht en het bewegen met een klein beetje hulp.

Aan het andere uiterste van het vocale spectrum bromt en gromt Mika Kares een Fafner die zo uit een sprookje komt. En als Wagner had geweten dat we in Nederland zo’n goede Wotan/Wanderer hebben in Harry Peeters, had hij hem ook in deel vier, Götterdammerung, een aanzienlijke rol gegeven. Peeters zingt met grote kracht, zijn bewegingen zijn ingehouden en dat maakt hem een charismatische Wotan. Zijn aandeel in de cyclus zit er nu helaas op.

De manier waarop Erda haar entree maakte in Das Rheingold, door de zaal, staat nog op het netvlies – en de trommelvliezen. Ceri Williams zet deze keer maar twee stappen in haar scène in het boudoir waar Wotan haar bezoekt, maar imponeert met stem en presentatie. Wat een aanwezigheid.

Aan het einde van het verhaal ontdekt Siegfried het fenomeen vrouw. De slapende op de rots blijkt geen paard en geen man maar een vrouw. Judith Németh brengt haar vocalen met de frisheid zoals je van een ontwakende Brünnhilde mag verwachten. Ze is een ervaren Wagner-zangeres en heeft volstrekt geen moeite met de voorgeschreven uithalen. Als ze met Siegfried de laatste regels naar het publiek toe zingt, ‘leuchtende Liebe, lachender Tod!’, is dat een imponerend en indringend einde van de voorstelling.

Wagner-specialist Ed Spanjaard zorgt voor een orkestbegeleiding die maakt dat je de opera – zoals G. B. Shaw wel eens voorstelde – ook heel goed met gesloten ogen kan genieten. Zowel in de delen waarin Wagner er een jukebox van motieven en thema’s van maakt als in de meer symfonische passages speelt het Orkest van het Oosten meer dan uitstekend. Het donderende applaus gold merkbaar ook zeer nadrukkelijk orkest en dirigent.

Het werk van regisseur/vormgever Antony McDonald is in deze cyclus voortdurend zeer uitgebalanceerd in een merkwaardig midden tussen abstract en concreet. Wel een strijkplank dus, maar een gestileerd bos. Geen grotten in deze Siegfried-productie, maar een sjiek boudoir voor Erda en een serre met uitzicht op de bergen voor Brünnhilde.

Veelzeggende details zijn altijd origineel uitgewerkt, van het gloeiende vuur in Mime’s smidse tot de entree van de draak. McDonald is trouw aan Wagner, maar pakt de ruimte die er blijft in het libretto met zichtbaar plezier aan.

Het was een feestelijke première, met een zaal vol enthousiast publiek. Maar het grootste feest speelde zich ruim vijf uur lang op het podium af. Over een jaar gaan we weer naar Enschede. En graag.

Siegfried is tot en met 11 oktober nog vijf keer te zien in het Wilminktheater Enschede. Zie voor meer informatie de website van de Nationale Reisopera.

Francois van den Anker | 26 SEPTEMBER 2011

de Volkskrant

De Twentse Ring des Nibelungen heeft na twee succesvolle voorstellingen een heuse cultstatus bereikt. Zonder immense budgetten, zonder overdonderende decors, zonder solistennamen die aan de kassa stress veroorzaken laat de Nationale Reisopera nu al seizoenen achtereen zien dat Richard Wagners kolossale vierluik ook gedijt bij inventieve eenvoud. Vanaf zondag kan er weer een hoofdstuk in het vijftien uur durende epos over goden en reuzen, Nibelungen en Walküren worden bijgeschreven.

Voor deel drie, Siegfried, moet je inclusief pauzes bijna zes uur uittrekken. De productie gaat niet op tournee, maar de ware operaliefhebber telt bij die zes uur graag een reis vanuit Amsterdam, Maastricht of Keulen op.

Hij krijgt er een opvoering voor terug die menig heilig Wagnerhuisje omver schopt. Anthony McDonald, regisseur en tevens vormgever en kostuumontwerper, houdt het toneelbeeld eenvoudig, soms zelfs huiselijk. Een kinderwagen en een schemerlamp, gesprekken aan de keukentafel – hij suggereert veel maar laat het invullen aan zijn publiek over. In één scene pakt hij flink uit. Als de onverschrokken Siegfried het gevecht met de draak aangaat, verandert de ingang tot de drakengrot in een monsterlijke kop en wordt een muur verbrijzeld door drakenklauwen.

Ook uit de orkestbak blijft het loze geweld achterwege. De dirigent Ed Spanjaard blijkt opnieuw een Wagnerdirigent van internationale klasse. Hij zet een Ring neer die de zangers niet sloopt, maar ondersteunt en die de spanning kan opdrijven zonder het volume te laten ontploffen. Tegelijkertijd laten de musici van het Orkest van het Oosten horen dat ze naast kamermuzikaal fluisteren wel degelijk intimiderend en hyperpotent kunnen losbarsten.

De voorstelling staat of valt met de vertolking van Siegfried, de held. De tenor Mati Turi, afkomstig uit Estland, oogt in zijn lederhose jong, groot en blond – als een man die de hele wereld aankan. En precies zo klinkt hij. Zijn stem heeft het uithoudingsvermogen van een tienkamper en een zinderende intensiteit die de aandacht tot de laatste minuut gevangen houdt.

Der Wanderer, die in een vorig leven nog als halfblinde oppergod Wotan mocht heersen over goden, Nibelungen en reuzen, is zijn macht kwijt. Toch geeft de bas Harry Peeters hem het gezag dat past bij een heerser. Mooi is het moment waarop hij door Siegfried wordt weggelachen. Je ziet een man die breekt, wiens wereld in elkaar stort. Daar herken je de signatuur van regisseur McDonald, die telkens opnieuw de persoonlijke en kwetsbare kanten van zijn personages naar voren haalt.

Mime, de smid die Siegfried heeft grootgebracht, krijgt in de uitstekende vertolking van Adrian Thompson vileine trekjes, maar Thompson maakt geen karikatuur van zijn rol.

De Hongaarse mezzosopraan Judit Németh zet een daverende Brünnhilde neer en ook de overige rollen zijn prima bezet, van de Waldvogel (Machteld Baumans) tot Alberich (Nicholas Folwell), van Erda (Ceri Williams) tot de reus Fafner (Mika Kares).

Het volgende seizoen staat in het teken van de voltooiing van deze Ring. Götterdämmerung, de ineenstorting van het godenrijk, staat tevens aangekondigd als laatste nieuwe productie, als Godenschemering, van de Nationale Reisopera.

BIËLLA LUTTMER | 27 september 2011

Rating
(5/10)
User Rating
(3/5)
Media Type/Label
Technical Specifications
718×472, 850 kbit/s, 1.4 GByte (MPEG-4)
Dutch subtitles
Remarks
Telecast
Possible dates: 25, 28 September, 1, 4, 7, 11 October 2011
Also available as audio broadcast